Tín chỉ carbon là gì

Biến đổi khí hậu đang là một trong những thách thức lớn nhất mà nhân loại phải đối mặt. Để hạn chế những tác động tiêu cực, các quốc gia và doanh nghiệp trên toàn thế giới đang nỗ lực tìm kiếm các giải pháp giảm phát thải khí nhà kính. Trong bối cảnh đó, tín chỉ carbon nổi lên như một công cụ thị trường hiệu quả, khuyến khích các hoạt động giảm phát thải và hướng tới mục tiêu trung hòa carbon. Vậy, tín chỉ carbon là gì? và nó hoạt động như thế nào? Hãy cùng Avil Việt Nam tìm hiểu chi tiết trong bài viết này.

I. Tín chỉ carbon là gì?

---

1. Định nghĩa tín chỉ carbon

Tín chỉ carbon hay carbon credit là một giấy phép hoặc chứng chỉ có thể giao dịch, đại diện cho quyền phát thải một tấn carbon dioxide (CO2) hoặc một lượng tương đương của các loại khí nhà kính khác. Về bản chất, nó giống như một "giấy phép" cho phép phát thải một lượng khí nhà kính nhất định.

2. Mục đích của tín chỉ carbon

Mục đích chính của tín chỉ carbon là tạo ra một cơ chế kinh tế để khuyến khích các hoạt động giảm phát thải khí nhà kính.

Thông qua việc mua bán tín chỉ carbon, các doanh nghiệp hoặc tổ chức có lượng khí thải vượt quá mục tiêu có thể bù đắp lượng phát thải này bằng cách hỗ trợ các dự án giảm phát thải ở những nơi khác.

Điều này giúp các doanh nghiệp đạt được mục tiêu trung hòa carbon (carbon neutrality), tức là lượng khí thải CO₂ mà họ tạo ra được cân bằng bởi lượng CO₂ được loại bỏ khỏi khí quyển.

3. Cách hoạt động

Thị trường tín chỉ carbon hoạt động dựa trên cơ chế mua và bán.

Các dự án giảm phát thải (ví dụ: dự án năng lượng tái tạo, trồng rừng) tạo ra tín chỉ carbon sau khi đã được thẩm định và chứng nhận về hiệu quả giảm phát thải.

Các doanh nghiệp hoặc tổ chức có nhu cầu bù đắp lượng khí thải của mình có thể mua các tín chỉ này trên thị trường.

Giá của tín chỉ carbon thường được xác định bởi cung và cầu trên thị trường, cũng như uy tín và chất lượng của dự án tạo ra tín chỉ đó.

Tìm hiểu thêm: Carbon Footprint là gì?

II. Cơ chế vận hành của thị trường tín chỉ carbon

---

1. Thị trường tuân thủ và thị trường tự nguyện

Thị trường tín chỉ carbon được chia thành hai loại chính:

- Thị trường tuân thủ:

Được tạo ra bởi các chính sách và quy định của chính phủ hoặc các tổ chức quốc tế, yêu cầu các doanh nghiệp hoặc quốc gia phải giới hạn và giảm lượng khí thải của mình.

Các đối tượng này có thể mua tín chỉ carbon để đáp ứng các mục tiêu giảm phát thải bắt buộc. Ví dụ điển hình là Hệ thống Mua bán Khí thải của Liên minh Châu Âu (EU ETS).

- Thị trường tự nguyện:

Cho phép các doanh nghiệp, tổ chức hoặc cá nhân tự nguyện mua tín chỉ carbon để bù đắp lượng khí thải của họ vì các mục tiêu bền vững, trách nhiệm xã hội hoặc các cam kết về môi trường. Thị trường này không bị ràng buộc bởi các quy định pháp lý bắt buộc.

2. Đối tượng bắt buộc phải tham gia và lợi ích khi mua/bán tín chỉ carbon

Đối tượng bắt buộc:

Thường là các doanh nghiệp lớn trong các ngành công nghiệp có lượng khí thải cao (ví dụ: năng lượng, sản xuất xi măng, thép) tại các quốc gia hoặc khu vực có quy định về giới hạn phát thải.

Lợi ích của doanh nghiệp khi mua tín chỉ carbon:

• Tuân thủ quy định: Giúp các doanh nghiệp đáp ứng các mục tiêu giảm phát thải bắt buộc theo luật pháp.


• Bù đắp lượng khí thải: Cho phép các doanh nghiệp cân bằng lượng khí thải không thể giảm thiểu trực tiếp.


• Nâng cao hình ảnh thương hiệu: Thể hiện cam kết về bảo vệ môi trường và phát triển bền vững, thu hút khách hàng và nhà đầu tư có ý thức về môi trường.

Lợi ích của doanh nghiệp khi bán tín chỉ carbon:

• Tạo thêm nguồn doanh thu: Các dự án giảm phát thải có thể bán tín chỉ carbon để thu hồi vốn đầu tư và tạo lợi nhuận.


• Khuyến khích đầu tư vào công nghệ xanh: Tạo động lực cho các doanh nghiệp triển khai các giải pháp giảm phát thải.

3. Các quốc gia và tổ chức đang áp dụng hệ thống tín chỉ carbon

Nhiều quốc gia và tổ chức trên thế giới đã và đang áp dụng hệ thống tín chỉ carbon như một công cụ để thực hiện các cam kết về giảm phát thải theo Thỏa thuận Paris và các mục tiêu khí hậu khác. Một số ví dụ bao gồm:

• Liên minh Châu Âu (EU): Với Hệ thống Mua bán Khí thải (EU ETS) là một trong những thị trường carbon lớn nhất thế giới.


• Canada: Với hệ thống định giá carbon trên toàn quốc.


• New Zealand: Với hệ thống mua bán khí thải riêng.


• Hàn Quốc: Với Hệ thống Mua bán Khí thải K-ETS.


• California (Hoa Kỳ): Với chương trình cap-and-trade.


• Ngân hàng Thế giới (World Bank) và Liên Hợp Quốc (UN): Thúc đẩy và hỗ trợ các cơ chế tín chỉ carbon thông qua các sáng kiến và chương trình khác nhau.

Tìm hiểu thêm: Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon

III. Cách tín chỉ carbon được tạo ra và chứng nhận

---

1. Các loại dự án tạo ra tín chỉ carbon

Tín chỉ carbon được tạo ra từ các dự án có hoạt động làm giảm hoặc loại bỏ khí nhà kính khỏi khí quyển. Một số loại dự án phổ biến bao gồm:

- Năng lượng tái tạo (điện gió, điện mặt trời, thủy điện nhỏ...): Các dự án này thay thế nguồn năng lượng hóa thạch, giảm lượng khí thải CO₂ từ việc sản xuất điện.

- Trồng rừng và bảo vệ rừng (hấp thụ CO₂): Cây xanh hấp thụ CO₂ từ khí quyển trong quá trình quang hợp, giúp giảm lượng khí nhà kính.

- Cải thiện hiệu quả năng lượng (giảm lượng khí thải cần thiết): Các dự án này tập trung vào việc giảm lượng năng lượng tiêu thụ trong các ngành công nghiệp, tòa nhà hoặc giao thông vận tải, từ đó giảm lượng khí thải gián tiếp.

- Thu giữ và lưu trữ carbon (CCS): Công nghệ này thu giữ khí CO₂ từ các nguồn phát thải lớn và lưu trữ nó dưới lòng đất, ngăn không cho nó phát tán vào khí quyển.

- Giảm phát thải khí mê-tan (từ nông nghiệp, bãi rác...): Khí mê-tan là một loại khí nhà kính mạnh hơn CO₂, vì vậy việc giảm phát thải mê-tan từ các nguồn như chăn nuôi hoặc bãi rác có tác động lớn đến việc giảm thiểu biến đổi khí hậu.

2. Quy trình thẩm định và xác minh

Tín chỉ carbon chỉ được cấp sau khi dự án giảm phát thải trải qua quá trình thẩm định và xác minh nghiêm ngặt bởi các tổ chức độc lập. Quá trình này bao gồm đánh giá thiết kế, giám sát thực hiện, xác minh kết quả và cuối cùng là cấp tín chỉ tương ứng với lượng khí thải đã giảm.

3. Các tiêu chuẩn chứng nhận uy tín

Để đảm bảo chất lượng và tính minh bạch, tín chỉ carbon phải tuân theo các tiêu chuẩn quốc tế như:

• VCS (Verified Carbon Standard): Phổ biến trên thị trường tự nguyện.


• Gold Standard: Chú trọng lợi ích môi trường và cộng đồng.


• CER (Certified Emission Reductions): Thuộc Cơ chế Phát triển Sạch (CDM) của Nghị định thư Kyoto.

IV. Vai trò của tín chỉ carbon trong mục tiêu giảm phát thải

---

1. Thúc đẩy đầu tư vào các dự án xanh

Tín chỉ carbon tạo ra một nguồn tài chính quan trọng cho các dự án giảm phát thải. Việc bán tín chỉ carbon giúp các dự án này có thêm doanh thu, làm tăng tính hấp dẫn và khả năng thực hiện của chúng.

Điều này khuyến khích các nhà đầu tư rót vốn vào các công nghệ và giải pháp xanh, góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang một nền kinh tế bền vững.

2. Hỗ trợ các mục tiêu khí hậu quốc gia và quốc tế

Tín chỉ carbon là một công cụ quan trọng để các quốc gia và tổ chức đạt được các mục tiêu giảm phát thải đã cam kết trong các thỏa thuận quốc tế như Thỏa thuận Paris và các mục tiêu Net Zero (phát thải ròng bằng 0).

Thông qua thị trường carbon, các quốc gia có thể khuyến khích các doanh nghiệp giảm phát thải và bù đắp lượng phát thải còn lại.

3. Khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân

Thị trường tín chỉ carbon tạo ra một cơ chế thị trường, khuyến khích sự tham gia của các doanh nghiệp tư nhân vào nỗ lực giảm phát thải.

Các doanh nghiệp có thể chủ động tìm kiếm các cơ hội đầu tư vào các dự án xanh để tạo ra tín chỉ carbon hoặc mua tín chỉ để đáp ứng các mục tiêu bền vững của riêng họ.

Tìm hiểu thêm: Thuế Carbon là gì?

V. Những yếu tố cần lưu ý khi tìm hiểu về tín chỉ carbon

---

1. Tính toàn vẹn của tín chỉ carbon

Tính toàn vẹn của tín chỉ carbon là yếu tố then chốt để đảm bảo rằng cơ chế này thực sự mang lại hiệu quả trong việc giảm phát thải.

Điều này đòi hỏi các tín chỉ phải đại diện cho việc giảm phát thải thực tế, có thể đo lường được, bổ sung (tức là việc giảm phát thải sẽ không xảy ra nếu không có doanh thu từ tín chỉ carbon), vĩnh viễn và không gây ra tác động tiêu cực khác.

2. Tránh "greenwashing"

Một trong những rủi ro của thị trường tín chỉ carbon là hiện tượng "greenwashing," khi các doanh nghiệp sử dụng việc mua tín chỉ carbon như một cách để che đậy việc thiếu hành động giảm phát thải thực sự trong hoạt động kinh doanh của họ.

Điều quan trọng là các doanh nghiệp cần ưu tiên giảm phát thải trực tiếp trước khi sử dụng tín chỉ carbon để bù đắp lượng phát thải còn lại.

3. Sự khác biệt giữa giảm phát thải trực tiếp và bù trừ

Giảm phát thải trực tiếp là việc thực hiện các hành động cụ thể để giảm lượng khí thải từ các hoạt động của doanh nghiệp (ví dụ: sử dụng năng lượng tái tạo, cải thiện hiệu quả năng lượng).

Bù trừ carbon (carbon offsetting) là việc mua tín chỉ carbon để bù đắp cho lượng khí thải không thể giảm thiểu trực tiếp. Cả hai đều quan trọng, nhưng giảm phát thải trực tiếp vẫn là ưu tiên hàng đầu.

VI. Tình hình thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam

---

Việt Nam đang từng bước xây dựng khung pháp lý cho thị trường tín chỉ carbon, với kế hoạch vận hành sàn giao dịch carbon thí điểm vào năm 2025 và chính thức triển khai từ năm 2028. Hiện tại, nhiều doanh nghiệp đã tham gia các dự án giảm phát thải để đáp ứng cam kết Net Zero vào năm 2050. Một số chính sách hỗ trợ gồm:

• Nghị định 06/2022/NĐ-CP về giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone.


• Hệ thống đăng ký và trao đổi tín chỉ carbon đang được Bộ Tài nguyên & Môi trường xây dựng.

VII. Hướng dẫn doanh nghiệp Việt Nam tham gia thị trường tín chỉ carbon

---

Doanh nghiệp có thể tham gia theo hai hướng chính:

• Tự triển khai dự án giảm phát thải (trồng rừng, năng lượng tái tạo, cải thiện hiệu suất sản xuất…) để tạo tín chỉ carbon và bán trên thị trường.


• Mua tín chỉ carbon từ các dự án khác để bù đắp lượng phát thải của mình.

Các bước tham gia:

1. Đánh giá lượng khí thải của doanh nghiệp để xác định nhu cầu giảm hoặc bù đắp.

2. Lựa chọn phương án: Đăng ký dự án giảm phát thải hoặc mua tín chỉ trên thị trường.

3. Thực hiện và giám sát: Nếu tự triển khai dự án, cần đảm bảo tuân thủ tiêu chuẩn quốc tế và thực hiện giám sát để được cấp tín chỉ.

4. Đăng ký và giao dịch tín chỉ trên sàn giao dịch carbon (dự kiến hoạt động chính thức vào năm 2028).

VIII. Làm thế nào để doanh nghiệp giảm sự phụ thuộc vào tín chỉ carbon?

---

Mặc dù tín chỉ carbon là một công cụ hữu ích, các doanh nghiệp nên hướng tới việc giảm sự phụ thuộc vào chúng bằng cách thực hiện các hành động sau:

- Chuyển đổi sang mô hình sản xuất ít phát thải hơn:

Đầu tư vào các công nghệ và quy trình sản xuất sạch hơn, hiệu quả hơn.

- Ứng dụng các công nghệ tiết kiệm năng lượng và sử dụng năng lượng tái tạo:

Giảm lượng năng lượng tiêu thụ từ các nguồn hóa thạch bằng cách sử dụng các thiết bị tiết kiệm năng lượng và chuyển sang sử dụng năng lượng mặt trời, gió, v.v.

Công nghệ giảm phát thải CO2 trong sản xuất: Máy bơm nhiệt heat pump, tấm pin năng lượng mặt trời, điều hòa 3 chiều

Tín chỉ carbon là gì? Đó là một công cụ thị trường mạnh mẽ, đóng vai trò quan trọng trong nỗ lực toàn cầu nhằm giảm phát thải khí nhà kính và ứng phó với biến đổi khí hậu. Hiểu rõ về cơ chế hoạt động, lợi ích và những yếu tố cần lưu ý của tín chỉ carbon sẽ giúp các doanh nghiệp đưa ra những quyết định thông minh và có trách nhiệm trong hành trình hướng tới trung hòa carbon và một tương lai bền vững hơn. Việc kết hợp giữa giảm phát thải trực tiếp và sử dụng tín chỉ carbon một cách có trách nhiệm sẽ là chìa khóa để đạt được các mục tiêu khí hậu đầy tham vọng.